ناهنجاری شناختی: چرا ذهن ما همیشه درست فکر نمی‌کند؟

سوگیری شناختی (Cognitive Bias) زمانی رخ می‌دهد که مغز ما برای پردازش سریع اطلاعات از میانبرهای ذهنی استفاده کند، اما این میانبرها همیشه دقیق نیستند و ممکن است منجر به تصمیم‌گیری‌های اشتباه شوند. برخی از رایج‌ترین سوگیری‌های شناختی عبارت‌اند از:

• سوگیری تأییدی (Confirmation Bias): تمایل به جستجو، تفسیر و به خاطر سپردن اطلاعاتی که باورهای قبلی ما را تأیید می‌کنند، درحالی‌که اطلاعات مخالف را نادیده می‌گیریم. این سوگیری باعث می‌شود که دیدگاه ما یک‌طرفه شده و کمتر به اصلاح اشتباهات خود بپردازیم.
• اثر لنگر (Anchoring Effect): وابستگی بیش‌ازحد به اولین اطلاعاتی که دریافت می‌کنیم. به‌عنوان‌مثال، اگر در یک مذاکره عدد بالایی به‌عنوان پیشنهاد اولیه مطرح شود، ذهن ما بر آن عدد متمرکز شده و تصمیم‌گیری‌های بعدی تحت تأثیر آن قرار می‌گیرد.
• سوگیری گذشته‌نگر (Hindsight Bias): تمایل به باور اینکه نتیجه یک اتفاق از قبل مشخص بوده است. این سوگیری باعث می‌شود که افراد تصور کنند پیش‌بینی‌هایشان دقیق بوده و از اشتباهات گذشته درس نگیرند.
• اثر چارچوب‌بندی (Framing Effect): نحوه ارائه اطلاعات بر تصمیم‌گیری ما تأثیر می‌گذارد. به‌عنوان‌مثال، احتمال اینکه افراد یک روش درمانی را انتخاب کنند، زمانی که گفته شود «۹۰٪ موفقیت دارد» بیشتر از زمانی است که بگویند «۱۰٪ احتمال شکست دارد».

تأثیر بر تصمیم‌گیری:
سوگیری‌های شناختی باعث می‌شوند که ما اطلاعات را به‌صورت انتخابی پردازش کنیم و بر اساس باورهای قبلی، انتظارات یا برداشت‌های نادرست تصمیم‌گیری کنیم. این موضوع می‌تواند در امور مالی، روابط اجتماعی، سیاست و حتی علم تأثیرات منفی داشته باشد.