سوگیری شناختی چیست؟ چرا مغز در قضاوت‌ها درگیر اشتباه می‌شود؟

برای شناسایی سوگیری‌های شناختی در خود، روش‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند به افراد کمک کنند تا به‌طور هوشمندانه‌تر رفتار کنند و قضاوت‌های خود را مورد ارزیابی قرار دهند. برخی از این روش‌ها عبارتند از:

• تفکر انتقادی و خودارزیابی:

یکی از روش‌های مؤثر برای شناسایی سوگیری‌های شناختی در خود، استفاده از تفکر انتقادی است. این به معنای بررسی و ارزیابی دقیق تصمیمات و قضاوت‌های خود است. فرد می‌تواند از خود بپرسد که آیا در حال استفاده از یک میانبر شناختی هستم؟ آیا اطلاعات موجود را به‌طور کامل و بدون تعصب بررسی کرده‌ام؟

نمونه: برای مثال، اگر فردی به طور غیرمنطقی تمایل دارد که اخبار بد یا منفی را به راحتی به خاطر بسپارد، این ممکن است ناشی از سوگیری در دسترس بودن (Availability Bias) باشد. در این صورت، فرد باید از خود بپرسد که آیا تصمیمات او بر اساس اطلاعات واقعی و متنوع است یا صرفاً تحت تأثیر اطلاعاتی که به راحتی در ذهنش آمده است؟

• نگاه به الگوهای تکراری:

بسیاری از سوگیری‌های شناختی به‌طور منظم در رفتار و تصمیمات روزمره فرد تکرار می‌شوند. شناسایی این الگوهای تکراری می‌تواند به فرد کمک کند تا متوجه شود که کدام سوگیری‌های خاص در حال شکل‌گیری هستند.

مثال: اگر فردی در موقعیت‌های مختلف همیشه به افراد مشابه یا گروه خاصی تمایل دارد و برای افرادی که به نظرش متفاوت هستند، قضاوت‌های منفی می‌کند، این ممکن است ناشی از سوگیری علاقه‌مندی (Affinity Bias) باشد. با آگاهی از این الگو، فرد می‌تواند به‌طور فعال سعی کند تا دیدگاه‌های متفاوت را نیز در نظر بگیرد.

استفاده از سوالات چالش‌برانگیز:

یک روش دیگر برای شناسایی سوگیری‌ها، استفاده از سوالات چالش‌برانگیز است. فرد می‌تواند به‌طور آگاهانه خود را با سوالات خاص و دشوار مواجه کند که به بررسی دقیق‌تر سوگیری‌های موجود کمک کند.

نمونه: فردی که تمایل دارد به‌طور مداوم موفقیت‌های خود را به عوامل داخلی و شکست‌ها را به عوامل خارجی نسبت دهد، می‌تواند از خود بپرسد: “آیا من واقعاً قادر هستم شرایط خود را به‌طور بی‌طرفانه ارزیابی کنم؟ آیا شکست‌های من هم می‌تواند به دلیل ناتوانی‌های شخصی من باشد؟”