پداگوژی؛ نگاهی عمیق به علم آموزش از گذشته تا آینده

عدالت آموزشی مفهومی بنیادین در آموزش است که به فراهم آوردن فرصت‌های برابر و منصفانه برای همه یادگیرندگان اشاره دارد. عدالت آموزشی به این معنا نیست که همه دانش‌آموزان باید به یک شکل آموزش ببینند، بلکه به این معناست که آموزش باید متناسب با نیازها، ویژگی‌ها و شرایط هر فرد تنظیم شود تا همه بتوانند به بهترین شکل توانایی‌های خود را بروز دهند. این مفهوم در پداگوژی به معنای آن است که روش‌های تدریس، محتوای آموزشی، شیوه‌های ارزیابی و فضای کلاس باید به گونه‌ای طراحی شوند که هیچ دانش‌آموزی به دلیل ویژگی‌های فردی یا اجتماعی خود، از یادگیری محروم نشود.

برای تحقق عدالت آموزشی، پداگوژی باید به یادگیرنده‌محوری واقعی پایبند باشد؛ یعنی تمرکز اصلی بر نیازها، توانمندی‌ها، علایق و تجربیات هر دانش‌آموز باشد. این یعنی استفاده از روش‌های متنوع آموزشی که توانایی‌ها و سبک‌های یادگیری مختلف را پوشش دهد و به هر دانش‌آموز فرصت دهد تا با روش‌های مناسب خود یاد بگیرد. همچنین، ارزیابی باید منعطف و چندجانبه باشد؛ به جای تمرکز صرف بر آزمون‌های کتبی، باید ارزیابی‌هایی صورت گیرد که تلاش و پیشرفت فردی را منعکس کند و امکان بیان توانمندی‌های گوناگون را فراهم کند. فضای کلاس باید جایی باشد که دانش‌آموزان با احساس امنیت، ارزشمندی و مشارکت فعال حضور یابند و بتوانند در تعامل با هم یاد بگیرند.

از سوی دیگر، پداگوژی عادلانه باید تنوع فرهنگی، زبانی و اجتماعی دانش‌آموزان را به رسمیت بشناسد و محتوا و روش‌های آموزشی را به گونه‌ای تنظیم کند که فرهنگ‌ها و زبان‌های مختلف، روایت‌ها و تجارب گوناگون در برنامه‌های آموزشی حضور داشته باشند. معلم در این فرآیند نقش حامی و تسهیل‌گر یادگیری را دارد که باید بتواند با حساسیت به تفاوت‌ها، آموزش را به گونه‌ای پیش ببرد که شکاف‌های آموزشی کاهش یابد.