هنردرمانی؛ چگونه هنر ذهن، احساسات و بدن ما را درمان می‌کند؟

هنردرمانی یکی از مؤثرترین روش‌های غیر‌دارویی برای مقابله با اختلالات خلقی به‌شمار می‌آید. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که حتی جلسات کوتاه‌مدت هنردرمانی می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی سطح اضطراب، استرس و افسردگی را کاهش دهد. دلایل این اثرگذاری را می‌توان در چند سطح توضیح داد:

1. بیان غیرکلامی احساسات فروخورده: بسیاری از افراد دچار اضطراب یا افسردگی قادر نیستند احساسات واقعی خود را بیان کنند یا حتی آن‌ها را بشناسند. هنردرمانی به‌واسطه‌ی ابزارهای نمادین (رنگ، شکل، صدا و حرکت) راهی امن برای بیان درونیات بدون نیاز به کلمات فراهم می‌کند. این تخلیه‌ی هیجانی اولیه، خود عاملی مؤثر در کاهش تنش‌های روانی است.
2. جایگزینی فکرهای مزاحم با تمرکز خلاقانه: در فرایند خلق هنر، توجه فرد از افکار منفی و نشخوار ذهنی فاصله گرفته و بر لحظه حال، رنگ‌ها، بافت‌ها و حرکات متمرکز می‌شود. این تمرکز، مشابه با اثرات مراقبه (Mindfulness) عمل کرده و باعث کاهش برانگیختگی سیستم عصبی سمپاتیک می‌گردد.
3. افزایش حس کنترل و تسلط: افراد افسرده اغلب احساس ناتوانی و بی‌اختیاری دارند. خلق یک اثر هنری، حتی ساده، به فرد تجربه‌ی “خلق‌کردن”، “انتخاب” و “بیان” را می‌دهد؛ اموری که می‌توانند به بازسازی حس ارزشمندی و کنترل شخصی منجر شوند.
4. تقویت تصویر مثبت از خود: وقتی فردی اثری هنری تولید می‌کند، بازخورد مثبت دریافت می‌کند یا خود از کارش راضی است، حس اعتماد‌به‌نفس او تقویت می‌شود. این فرآیند در افراد افسرده که معمولاً خودارزشی پایین دارند، اهمیت خاصی دارد.
5. تنظیم فیزیولوژیکی بدن: مطالعات تصویربرداری مغزی (fMRI) نشان داده‌اند که مشارکت در فعالیت‌های هنری، به‌ویژه موسیقی‌درمانی و رنگ‌آمیزی‌های ساختاریافته، باعث کاهش فشار خون، کاهش ضربان قلب، و افزایش فعالیت امواج مغزی آلفا (مرتبط با آرامش) می‌شود.